De Grauwe Vliegenvanger is groter dan de Bonte Vliegenvanger. De vogels kunnen een lengte bereiken van 13,5 t/m 15 cm. Ze hebben lange vleugels en zijn heel acrobatisch wat hun vliegkunst betreft. De Grauwe Vliegenvanger zit vaak heel stil om zich heen te kijken om dan plots in een snelle vlucht een vliegend insect te grazen te nemen. Slaat niet zo vaak met de vleugels en is rustiger dan z’n bonte neef.
Herkenning
De Grauwe Vliegenvanger is een slanke vogel, verwegend grijs /bruin , de bovenzijde is egaal van kleur. De onderzijde is wit met op de bovenborst fijne grijze verticale streepjes. Het voorhoofd is vanaf de snavel tot de kruin fijn gestreept. De zwarte poten zijn kort, de snavel is vrij lang, zwart met een lichte basis. Ze hebben een vrij groot donker oog. Man en vrouw zijn gelijk.
Jonge Grauwe Vliegenvanger
Voorkomen
De Grauwe Vliegenvanger is een echte zomergast, arriveert eind april in ons land en vertrekt begin oktober weer naar zijn overwinteringsgebied. Dit ligt in het zuiden van Afrika. Hun broedgebied strekt zich uit over geheel Europa, met uitzondering van IJsland. De vogels komen vooral in Nederland voor, langs de duinen van de Noordzeekust en de Waddeneilanden, de Friese Zandgronden, Drenthe, Groningen, Twente, Achterhoek en de Veluwe. Ook in Zuid Limburg is er een grote dichtheid evenals in het zuidoosten van het Groene Hart.
Gedrag
De Grauwe Vliegenvanger vliegt heel snel, haast flitsend. Maar zit ook lang stil om zich heen te kijken in afwachting van een prooi. Vaak zitten ze hoog in de bomen op een kale tak. Maar ook in dennenbossen op de lagere dode takken ruim onder de kruinen. Maar de vogels kunnen ook heel goed op een laag object in de tuin hun observatie plek hebben. Dit kan een tuinstoel of een droogmolen zijn, een achter gebleven spa of een mooi tuinbeeld. Over het algemeen zijn de Grauwe Vliegenvangers niet schuw en als je als mens rustig blijft zitten, benaderen de vogels je van dichtbij. De Grauwe Vliegenvanger broedt graag in een open broedkooitje, zoals men ook in volière tracht te gebruiken. Maar ook in een bloempot aan de muur of in een achter gebleven kerstkrans op de deur.
Nest met jongen.
Broedtijd
Het mannetje gaat in de omgeving van de potentiële broedplaats zitten en laat zijn ijle liedje horen. Met een beetje geluk komt er een vrouwtje langs, dit is vaak het geval, want de Grauwe Vliegenvanger gaat terug naar de plek waar hij het jaar ervoor ook geweest is. Het vrouwtje bouwt een mooi nestje van hele fijne takjes en mos. Dit nestje wordt gevoerd met veertjes. Daarin legt ze 4 tot 5 eitjes, deze bebroedt ze ongeveer 14 dagen. Tijdens het broeden voert het mannetje het vrouwtje. Als de jongen uit het ei gekomen zijn worden ze door beide ouders verzorgd. Na een kleine 3 weken kunnen de jongen vliegen. De jonge vogels hebben een schitterende schutkleur en gaan geheel in hun omgeving op. De Grauwe Vliegenvanger heeft vaak 2 broedsels.
Verandering
De afname in agrarisch cultuurlandschap staat vermoedelijk in verband met verlies aan nesthabitat (onder meer hoogstamboomgaarden, houtwallen) en vooral voedselschaarste (afname insecten). De situatie in de Afrikaanse trek- en overwinteringsgebieden speelt mogelijk een doorslaggevende rol, vooral de uitbreiding van de Sahara. De soort trekt in kleine etappes. De grauwe vliegenvanger staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringsfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren De laatste jaren is de soort vooral achteruit gegaan in Noord- en Zuid Holland, Noord Brabant en Zeeland.
Geluid
De zang is onopvallend en eenvoudig, vaak over het hoofd gezien. Een reeks eenvoudige, zachte, hoge, piepende of krassende noten, vaak vermengd met enkele zachte trillers in een onregelmatig ritme. De roep is een kort, schril zrie. Alarm is kenmerkender, een op roep lijkende noot onmiddellijk gevolgd door één of twee korte, droge tikkende noten, iez-tk-tk.
Houtwallen zijn ideale biotopen voor de Grauwe Vliegenvanger
Waar te zien
Grauwe Vliegenvangers kun je op veel plaatsen tegen komen. Tuinen, bossen, parken met genoeg broedgelegenheid, voedsel (vliegende insecten). Chemische bestrijdingen middelen zijn uit den boze voor Vliegenvangers. Misschien heeft u wel een Grauwe Vliegenvanger in uw eigen tuin……………….
Namen
Latijnse naam: Musccicapa striata
Engelse naam: Spotted Flycatcher
Duitse naam: Grauschnäpper
Bron: Eigen waarnemingen. Atlas van de Nederlandse Broedvogels. ANWB Vogelgids van Europa. Website Vogelbescherming
tekst :Judith Schmidt
foto’s Teo Schmidt