Mini-Camera in steenuilkast
Inleiding
Het aantal broedparen Steenuil (Athene Noctua) in Dedemsvaart neemt hard af. Dat merkt de werkgroep Steenuilen van de Natuurwerkgroep (NWG) de Reest. In 2025 is daarom een project gestart met als doel kennis te vergaren over de factoren die ( de kans op) het broedsucces van de steenuil in Dedemsvaart vergroten.
De aanpak van het project kent verschillende elkaar versterkende invalshoeken.
- Locatiebeschrijving van ieder erf waar een steenuil kast hangt
- Mini camera in een kast, waar vorig jaar is gebroed
- Wildcamera aan de buitenkant van de kast
- Vergelijking factoren in Dedemsvaart met die in Balkbrug
De mini-camera
In dit artikel wordt alleen ingegaan op de tweede invalshoek, nl het gebruik van de mini camera. De werkgroep steenuilen heeft met subsidie van Vogelbescherming Nederland ( en Postcodeloterij) een mini-camera aangeschaft. De Mini camera in de kast geeft 24/7 videobeelden. Daarmee is, zonder verstoring voor de steenuil, alles te volgen. In het project wordt gelet op de tijdstippen en duur van verblijf in de kast, het aantal steenuilen in de kast, het gedrag in de kast, aanvoer van voedsel, verstoring en uiteraard het leggen van eieren en uitkomen van jongen.
Enthousiaste en meelevende erfbewoners
In de afgelopen jaren was al gebleken, dat erfbewoners zeer meeleven met het wel en wee van de steenuil. Bij alle bezoeken werd gesproken met de erfbewoners. Dat leverde aanvullende informatie op over waarnemingen van de steenuil, predatie of anderszins. De bewoners van het erf, waar in 2024 3 jongen zijn geringd en succesvol uitgevlogen, waren direct enthousiast over het voorstel voor het plaatsen van een mini-camera in “hun” kast. De erfbewoners is ook toegang gegeven tot de App, zodat zij ook live naar de steenuil konden kijken. Voor hen zelf was dat motiverend, maar ook voor bezoek, zoals hun kinderen en kleinkinderen. Deze betrokkenheid vergoot het draagvlak voor het onderzoek en belangrijker, voor het behoud van de kast en daarmee voor de bescherming van de steenuil.
Installatie
Op 15 maart 2025 is de camera geïnstalleerd. De installatie van de mini camera vereist stroom en een sterke WIFI verbinding. Voorafgaand aan de plaatsing van de camera in de kast, is de beschikbaarheid van stroom gecontroleerd en de sterkte van het WIFI signaal getest. Gestart is met het plaatsen van de drie WIFI versterkers bij respectievelijk de Rauter, in de deel en in het schapenschuurtje. Vervolgens is de stroomdraad gemonteerd vanaf een stopcontact in het schapenschuurtje. De App van Greenfeathers is geïnstalleerd op de telefoon van de twee werkgroep leden en ter plekke is de camera nogmaals getest. De camera is geïnstalleerd door het boren van twee gaten in de kast; 1 voor de schroef voor de camerabeugel en 1 voor de stroomdraad. Vervolgens is de stroomdraad aan het reeds klaar liggende verlengsnoer gemonteerd. Vervolgens is er weer getest , zijn de gaten in de kast afgeplakt en zo dicht mogelijk gemaakt tegen indringend water. Ter afronding is het verlengsnoer van de stroomdraad bevestigd aan de takken van de “nestboom” en weggewerkt in het schapenschuurtje.
Terugkijken van beelden
De camera maakt opnamen zodra er een beweging is gedetecteerd. In de werkgroep is de afspraak gemaakt dat er dagelijks via de App, de beelden worden teruggekeken. 1 van de leden functioneert als “secretaris” en houdt in ieder geval de tijden bij van het binnenkomst en in de kast in de ochtend en het verlaten van de kast in de avond. Alle vier de leden scrollen door de beelden en rapporteren in de groepsApp bijzondere waarnemingen. Het was leuk om overdag “live” naar de beelden te kijken en om de 24/7 opgenomen activiteiten via de beelden terug te kijken.
Waarnemingen
De waarnemingsperiode loopt van 15 maart tot en met 31 mei 2025. De reden voor deze korte periode is dat er geen partner is verschenen. Er zijn geen waarnemingen van twee steenuilen, laat staan van paringen en ook geen waarnemingen van eileg.
De steenuil in de kast is ongeringd. Onbekend is of het een mannetje of vrouwtje is. Op de dag van camera installatie zat de steenuil in hetzelfde hoekje van de kast als waar we hem in de nacontrole in oktober 2024 en bij de schoonmaak in november 2024 aantroffen. Kennelijk een favoriet plekje. Die favoriete plek bleek ook uit de camerabeelden in de waarnemingsmaanden.
In de eerste week is de steenuil, tot onze schrik, drie dagen weggebleven. Vanaf 22 maart, toen hij terugkwam om 544 uur, ontstond een regelmatig patroon tot 20 april. Grofweg kroop de steenuil iets voor zonsopkomst in de kast, bleef de hele dag in de kast en vertrok iets na zonsondergang weer uit de kast.
Er zijn vier achtereenvolgende dagen waarop de steenuil in dezelfde nacht van vertrek, nog een keer terugkwam in de kast. Dat was van 9 tot 12 april. Hij kwam terug in de tijd tussen 0034 uur en 0246 uur. Na een enkele minuut vertrok het uiltje weer.
Er is in de waarnemingsperiode 22 maart tot 17 april 6x een prooi in de kast gebracht. Te zien was 3x een muis, 2x een nachtvlinder en 1x een ander niet geïdentificeerd insect. Deze prooien werden direct opgegeten. Dit past bij onze reguliere controles in 2024, waar de kast altijd schoon, zonder prooien of prooiresten, was.
Verstoringen
In de eerste twee weken na plaatsen van de camera zijn er 3 verstoringen geweest. Twee maal kwam een spreeuw bij de opening van de broedkast en eenmaal kwam een kauwtje kijken. In alle gevallen joeg de steenuil direct de potentiële indringer weg. Bij afwezigheid van de steenuil zijn er ’s-Nachts nooit indringers geweest
Gedrag
Als de steenuil de gehele dag in de kast is, dan bestaat ongeveer 45% van de tijd uit slapen. Dat zijn vaak korte doezelmomenten van max 5 minuten. Dan is er 45% van de tijd, die besteed wordt aan poetsen en veren schoonmaken. Ongeveer 5% van de tijd brengt het uiltje door bij de opening naar het “sluisje”. De resterende 4% is het in en uit kruipen tussen broedkast en sluisje. Ongeveer de laatste 1% van de tijd is gedurende 20 maart tot 20 april besteed aan “kuiltje maken”. De steenuil gaat op zijn borst en buik liggen en trapt fanatiek met zijn pootjes naar achteren. Het lijkt erop alsof hij een nestkuiltje maakt in de houtsnippers.
Er is tweemaal een braakbaal gezien in de kast, waarbij hij eenmaal duidelijk voor de camera enkele minuten bezig was om de braakbal eruit te krijgen.
Vanaf 17 april verandert het gedrag van de steenuil. Hij gaat geregeld in de avond, voorafgaand aan het vertrek, in het sluisje zitten. Dat kan wel een half uur duren. Ook is er tussen 17 april en 31 mei, elf keer te zien, dat de steenuil in de avond 3x in en uit de broedkast gaat, voordat hij definitief in de nacht vertrekt.
Van de 77 waargenomen dagen, was de steenuil 60 dagen aanwezig en 17 dagen afwezig. Het is gissen waar de steenuil gedurende die 17 afwezige dagen was en wat hij deed. We hoopten op verblijf bij een andere steenuil en vreesden voor predatie, zeker bij de vijfdaagse afwezigheid half mei. In de laatste maand kwam de steenuil op onregelmatige tijden in de kast en vertrok ook weer op van het eerdere patroon afwijkende tijdstippen.
Conclusies
Het projectdoel was om kennis op te doen om zodoende beter in staat te zijn het broedsucces te vergroten en daarmee de steenuil te beschermen. De hoofdconclusie is dat de kennis, die is opgedaan met de mini-camera alleen, onvoldoende inzicht in het broedsucces heeft gegeven. De combinatie echter van de mini camera met de erfkenmerken van alle twaalf steenuil kasten in Dedemsvaart en van de zesentwintig kasten in Balkbrug heeft wel relevante inzichten opgeleverd.
Tekst en foto’s : Rob Schoemaker